De Amerikaanse toezichthouder CFTC klaagt voor het eerst een DAO aan. Met een beknopt persbericht maakt de waakhond dat wereldkundig. Een week daarna ontstaat commotie in de cryptowereld. Wat een onbeduidende aanklacht leek, blijkt een beproeving voor de werking van decentrale organisaties. De manier waarop zij worden bestuurd staat op het spel.

Een DAO: Wat is het en hoe werkt het? 

Een decentrale autonome organisatie (DAO) kan je zien als bedrijf waarvan de besluitvormingsprocessen in code zijn vastgelegd. Om daaraan mee te doen, hoef je geen sollicitatieprocedure door. Iedereen die dat wil, kan zich inkopen en bemoeien met het beleid. 

In het bestuursdomein verwijst governance naar de manier van besturen. Deze term komt uit het Grieks – kubernáo – wat letterlijk sturen betekent. In de wereld der DAO’s kan je achter het stuur kruipen door zogeheten governance tokens te bezitten. Daarmee stem je op voorstellen die worden gedaan. 

De gemeenschap stelt die voorstellen op. Iedereen kan aan gesprekken daarover deelnemen, ook zonder governance tokens. Pas als er een beslissing genomen wordt, ligt de bal bij de bestuurders. 

Zo’n voorstel kan over van alles gaan. Waar de DAO het geld dat ze in kas heeft aan uitgeeft. Welk product als eerst een upgrade moet krijgen. Hoe hoog het salaris van betrokken ontwikkelaars moet zijn. Of de naamswijziging die de organisatie moet ondergaan. 

Is een DAO ongrijpbaar? 

Anders dan bij traditionele bedrijven heeft een DAO geen hoofdkantoor. Er is ook geen aangewezen CEO, directie of raad van bestuur. En een inschrijving bij de KVK? Die ga je niet terugvinden. 

Omdat geregistreerde entiteiten ontbreken, nam een deel van de cryptowereld aan dat de DAO ongrijpbaar is voor de autoriteiten. Want aan wie stuur je de brief? Waar moet de deurwaarder langs? En in welke jurisdictie heeft een rechter er wat over te zeggen? 

Achter deze aanname heeft de CFTC een groot vraagteken gezet. De waakhond heeft Ooki DAO het “onrechtmatig aanbieden van financiële producten” ten laste gelegd. Ooki biedt een decentraal financieel product aan, het handelen met hefboom. Maar Ooki heeft nagelaten dat aanbod langs de toezichthouder te halen. Daarom krijgt ze nu onder meer verwijten rond anti-witwasbeleid en consumentenbescherming aan haar adres. 

Aan wiens adres precies? Goede vraag! In de aanklacht is de DAO als volgt gedefinieerd: 

Met andere woorden, alle DAO-deelnemers die hun tokens gebruikten waarvoor ze bedoeld zijn, worden persoonlijk op het matje geroepen. 

Er is nog geen antwoord op de vraag of een DAO wel of niet ongrijpbaar is. De rechter beslist of de aanpak van de CFTC legitiem is. Volgens sommige analisten kijken we naar een strategische actie van de toezichthouder. Ooki heeft beperkte financiële middelen om de zaak aan te vechten. Daarnaast is het met 1200 tokenbezitters een kleine DAO. En met een historie van hacks kan het op weinig steun rekenen van het publiek. Zo kan deze zaak zonder al te veel moeite tot negatieve jurisprudentie leiden. 

Het einde van de DAO? 

Dat niet. Het is nog steeds een organisatievorm die goed past bij decentrale projecten. Ze delen het open karakter, zijn grensoverschrijdend, en discrimineren niet. In theorie leidt dat tot kwalitatief hoogwaardig bestuur, waarbij beslissingen genomen worden door grote groepen experts en gebruikers. 

Tot dusver gaat het in de praktijk vaak anders. Lang niet iedereen die governance tokens bezit, neemt deel aan het bestuur. Het grootste deel van de bezitters is een passieve bezitter. Zij speculeren op de waardestijging van de tokens. 

En je begrijpt: op juridisch gebied zijn er nog veel openstaande vragen. Die worden langzaamaan beantwoord, gelukkig niet alleen via de rechter. De Amerikaanse staat Wyoming introduceerde in juli 2021 een nieuwe rechtsvorm, speciaal voor DAO’s. 

Daarmee krijgen ontwikkelaars van de smart contracts zekerheid dat ze niet persoonlijk aansprakelijk zijn voor wat de deelnemers in de DAO beslissen. Ook biedt de wet handvatten voor de behandeling van rechtszaken waarbij een DAO betrokken is. 

Enfin, experimenteer je met DAO’s of ben je er serieus bij betrokken? Realiseer je dan dat het ontbreken van wet- en regelgeving niet betekent dat je vrij staat van verantwoordelijkheden.